Margot Camones Maguiña

ASHNUWAN ATUQ (Willakuy) Huk markachawshi, huk awkis  ashnu  wataraallaq, tsaytanash   atuq   waskanta suwapaq, waataqninna,  ashnun  waskanta uqraptin maqaq, pampachaw mana qiwa kaqchaw wataraatsiq. Tsaynash  ashnuqa  ninaq: Imanirtaq maqaman, kananmi  atuq  musyamanqa nir, pampachaw wanuqtukur hitakaarinaq. Tsaymanshi huk  atuq  chaanaq, rikaykur ninaq: Kaychawmi atska allí aytsaqa, yanasaakunata minkakamushaq nishpa  kutikunaq, llapan allí chuulukaqkunata, kallpayuqllata nimushaq nirakur aywakunaq. Tsaynash llapan  atuqkuna  pinkullunkunawan, tinyankunawan kushishqa aywayaanaq. Huknin  atuq  chaykurna,  ashnupa   ruruntantawan rinrintapis kanipaarinaq, Mana kuyuptinna chakinkunapita, pachampita, chupampitapis watarkur, qarachar qallaykuyaanaq. Tsaychawnash pinkullupis, tuntullu, tuntullu niptin atuqkuna allaapa kushishqa kayanaq.  Pachanta qarachaykayaptinnash...

WARMI, LLAPANPAQPIS  SHUMAQLLA  KAYAATSUN. Patsa  puquy killachaw puwaq  hunaq, yuyanapaq hunaq 1857 watachaw, patsa  puquy killachaw,  puwaq  hunaqmi uryaq warmikuna ayllukaykur patsakayarqa Nueva York pa callinkunapa yarquyta, mana allí  uryayanqanchaw  kar paykuna  protestar qallaykuyarqan. Tsaymi llapan warmikunapa hunaqninta  llapan hinantin markakunachaw, llaqtakunachawpis, suyukunachawpis yarpaykuyan, kay hunaqqa yarpaatsikun  llapan  hatun suyukunachaw  karu karu kaykarpis, mana hinanlla karpis, huknaw yuyarpis, huk ruraykunata rurarpis, huk rimaykunata  rimarpis, atskam rurayninkuna karqan, tsaymi  hatun   rurayanqantam  yarpantsik, tasymi llapantsik yarpanantsik, imatataq warmikunapaq ruraykantsik, uryayninkunapaq, wakinkunawan ayllukaayaananpaq, politikakunamanpis yaykuyaananpaq. Tsaymi rikaynintsikta, llapan Peru suyuntsikchaw ruraykunata riqinapaq  rikaanantsi...

Foto de Pedro Pablo Atusparia. 1885 watachaw Pedro Pablo Atusparia, Miguel Iglesias, Perúpa Pushaqnin kaykaptin, rebelakurqa. Kay watakunachaw Perú allitsu karqa, tsaymi “Perúta alliyaatsiyaananpaq” imaykakunatapis rurayarqa, kay ruraykuna atskaq nunakunapaq mana allinawtsu karqa, allapa abusayarqa chakkrachaw nunakuna yachaqta pagatsiyaq,   terreteniente nishqa nunakunapaq waatayaq, paykunapaq uryayaq. Tsaymi kay rebelión nishqan anqash suyuchaw karqun, Warasmarkachawpis, huk markakunachawpis yanapanakuyarqa: Pedro Pablo Atusparia, Marian markapa Alcaldin karqa tsay watakunapa, pay yarquptin yanapayarqan, Pedro Celestino Cochachin (Uchku Pedro nishpa riqiyaq) Luis Felipe de Montestuque, paykuna atskaq nunakunata ayllurqur, waqpa kaypa, yarqurkur aywayarqan, autoridakunaman, manam wakinllapaq uryakuyaamantsu nishpa, tsay rebelionqa karqa allaapa gamanalkuna chakranunakunata uryatsiyaptin, pagatsiyaptin, hinallam llapan nunakuna estadupaqpis mana ganashpa uryaya...